Lakenhal op de Rynek (Grote Markt) van Krakau
Midden op de Rynek (Grote Markt) in de Oude Stad van Krakau en schuin tegenover de Mariakerk met zijn meesterlijke altaarstuk staat de Lakenhal, misschien wel het fraaiste, meest schilderachtige gebouw van Polen. Hier werd vroeger gehandeld, en dat wordt er nu nog steeds – maar dan in souvenirtjes. Op de eerste verdieping van dit unieke gebouw is een klein maar indrukwekkend kunstmuseum. Ook onder de Lakenhal bevindt zich een museum: de Rynek Ondergronds.
Krakau zag er in de negentiende eeuw nogal verslonst uit. Het was een slapende stad vol vergane glorie die zelfs de rol van provinciale hoofdstad aan Lemberg (Lwów of Lviv, nu in Oekraïne) af moest staan.
In de laatste 35 jaar van de negentiende eeuw leefde de stad op onder de ondernemende burgemeester Józef Dietl en zijn opvolgers. In die tijd begon de renovatie van veel monumenten, terwijl andere sneuvelden omwille van de modernisering van de stad.
Allegaartje van stijlen
Dat is goed te zien aan de Lakenhal, misschien wel het meest schilderachtige gebouw van Polen. Overigens is het officieel niet Lakenhal maar Lakenhallen, want het Poolse ‘Sukiennice’ is meervoud.
Aan de lange zijden werd een bogengalerij toegevoegd, en boven de doorgang in het midden kwamen gevels. Zo kreeg het vervallen gebouw meer sjeu en werd het nog meer een allegaartje van stijlen. Dat kan haast niet anders als gebouw van zo’n leeftijd.
De oudste kramen op deze plek stonden er in de dertiende eeuw. Koning Casimir de Grote en zijn opvolgers zetten vanaf het einde van de veertiende eeuw overdekte hallen neer.
Als je aan de korte kant staat, kun je de gotische spitsbogen niet missen. Wat is er tegen de gotische bogen gezet? Een Italiaanse loggia, zo’n overdekte galerij!
Wie goed kijkt, ziet zelfs in wiens opdracht. Helemaal bovenin de gevel prijkt een gekroonde S van Sigismund, de man van de Italiaanse Bona Sforza.
Italiaanse invloeden
Italiaanse invloeden waren destijds legio aan het Poolse hof. De tweede vrouw van koning Sigismund I was Bona Sforza, een van oorsprong Milanese hertogsdochter.
In haar kielzog kwamen onder meer kunstenaars en wetenschappers mee naar het hof, die zich voegden bij de al eerder door Sigismund uitgenodigde Italiaanse hovelingen.
Tegenwoordig doet de Lakenhal vooral dienst als druk verkooppunt van souvenirs.
Negentiende-eeuwse Poolse kunst
Aanzienlijk minder druk is het bij de collectie van negentiende-eeuwse Poolse kunst op de tweede verdieping, een dependance van het Nationaal Museum in Krakau. Let daar vooral op de schilderijen van Jan Matejko (1838-1893).
Die kun je eigenlijk niet missen: bij hun enorme afmetingen is het eerder een uitdaging om ze niet te zien. De historieschilder Matejko maakte ze in de tijd waarin Polen formeel niet bestond (tijdens de Poolse Delingen) en dat is te zien.
Als voorbeeld het schilderij van een ridder die voor de koning knielt. Het is de grootridder van de Duitse Orde die in 1525 vazal werd van Sigismund I.
Met een negentiende-eeuwse bril op zie je een Duitser die voor een Pool knielt. Het schilderij was kennelijk een hart onder de riem: in de negentiende eeuw was Duitsland een van de bezetters. Matejko heeft ook een vergelijkbaar werk met een Rus geschilderd.
Sta je voor het schilderij met de grootridder en de koning, let dan eens op de details. Rechts bovenin zie je de Mariakerk, links bovenin de loggia van de Lakenhal: je kijkt naar de Grote Markt.
Praktische tips
Praktische tipsNaast de Wawelheuvel hoort de Lakenhal tot de absolute highlights van Krakau.
De galerij van negentiende-eeuwse Poolse kunst
De galerij met negentiende-eeuwse Poolse kunst vind je zoals gezegd op de eerste verdieping van de Lakenhal. Een regulier kaartje kost 25 złoty, zo’n 6 euro. Een gezinskaart (max. 5 personen) kost 50 złoty, ongeveer 12 euro. Toegang is gratis op zondag. (Nationaal Museum in Krakau, Lakenhal dependance: Rynek Główny 3, Krakau)
Podziemia Rynku (Rynek Ondergronds
Er bevindt zich niet alleen bovenin de Lakenhal een museum, maar ook eronder. De Podziemia Rynku (Rynek Ondergronds of Rynek Underground) legt de rijke geschiedenis van de stad – letterlijk – bloot.
In het multimediale museum krijg je een indruk van hoe Krakau eruitzag voor 1241, het jaar dat de Mongolen (‘Tartaren’ in het Pools) Polen binnenvielen en de stad verwoestten. Rondom die inval bestaat een legende, waaraan een trompettist vanuit de hoogste toren van de Mariakerk elk uur, op het uur, herinnert.
Entree is 24 złoty, zo’n 5,50 euro. Gratis toegang op dinsdag. Tickets boek je van tevoren via https://bilety.mhk.pl/?lang=en. Ook heel geschikt om met kinderen naartoe te gaan. (Rynek Underground: Rynek Główny 1, Krakau)
Weet waar je eet
Weet waar je eetCheck ook de culinaire adresjes die we vermelden bij de Rynek (Grote Markt) en de Mariakerk.
Rondom de Lakenhal is er aan terrassen en eetgelegenheden geen gebrek. Eten doe je liever elders, want op de Rynek wemelt het van de tourist traps.
Cyrano de Bergerac
In de kelder van een oud pand, op slechts een paar minuten lopen van de Rynek, zit Cyrano de Bergerac, een van de beste restaurants in Krakau. Loop de ulica Sławkowska door tot vlak voor de Planty, het stadspark dat de Oude Stad omzoomt. Aan je linkerhand zie je het restaurant.
Cyrano kreeg een aantekening van Michelin, en dat is niet zonder reden: in de sfeervolle ruimte eet je perfecte gerechten uit de Franse en Poolse keuken. Van de professionele obers krijg je volledige aandacht, alsof je de enige bezoeker bent.
De wijnkaart is uitstekend, met ook ruimte voor Poolse wijnen. Voor Poolse begrippen is het niet goedkoop. Maar als je romantisch, chique en verfijnd wilt dineren, dan ben je bij Cyrano wel op de juiste plek. (Cyrano de Bergerac: Sławkowska 26, Krakau)
Milkbar Tomasza
Van superchic naar melkbar. Wie low budget, uitstekend wil eten gaat naar Milkbar Tomasza. Loop vanaf de Lakenhal richting de fraaie Florianuspoort, sla in Świętego Tomasza rechtsaf en loop door tot huisnummer 24 aan je linkerhand.
Overblijfsel van het socialisme: de melkbar
Melkbars zijn een gekoesterde reliek uit de tijd van het socialisme. De term is een letterlijke vertaling van ‘bar mleczny’ en is voortgekomen uit het verbod op alcohol in de etablissementen. Melkbars waren gaarkeukens voor wie zich geen warme maaltijd kon veroorloven.
Na de val van het communisme verdwenen de meeste uit het straatbeeld, maar de laatste tijd zijn ze weer bezig aan een opmars – al dan niet in een retro jasje. Ze zijn een zegen voor studenten en ouderen. Het eten is er voedzaam en spotgoedkoop, het interieur doorgaans zo gezellig als dat van een kebabtent.
In Milkbar Tomasza, door een Ierse chef-kok opgezet, zijn de porties groot. Het is een goede Poolse gewoonte om gasten niet van tafel te laten gaan voordat ze propvol zitten, en bij Tomasza houden ze die traditie in ere. Je eet er Poolse klassiekers zoals pierogi, maar ook een Iers ontbijt of curry. Je kunt er van vroeg tot laat terecht.
Eigenaar Tom staat nog altijd in de keuken en staat garant voor kwalitatief eten voor een bescheiden prijs. Voor 20 złoty, een kleine 5 euro, heb je een dagschotel. De gemoedelijke melkbar is razend populair onder locals. Het is er soms dan ook heel druk, vanwege de grote toeloop van studenten en kantoorlui. (Milkbar Tomasza: Świętego Tomasza 24, Krakau)