Koninklijke Route in de Oude Stad van Gdańsk

De straat, die uitkomt op de waterkant, begint en eindigt met een stadspoort. Fraaie koopmanshuizen in pastelkleuren staan aan weerszijden opgesteld. Op de Lange Markt is de sfeer levendig en vrolijk – al helemaal in augustus tijdens de Dominicaanse Jaarmarkt.

En overal waar je je blik naar toe wendt: de Nederlandse invloed is bijna overdonderend.

Samen vormen de straten, met het stukje vanaf de Hoge Poort erbij, de Koninklijke Weg.

En hoewel minder lang dan de Koninklijke Route van Warschau of Krakau, is die van Gdańsk eveneens van majesteitelijke allure. Dat begint al bij de entree: door de Hoge Poort en vervolgens de Gouden Poort, in de zeventiende eeuw ontworpen door Abraham van den Blocke, betreed je de Langstraat.

Hoge Poort en Gouden Poort

De Hoge Poort was de westelijke toegang tot de Oude Stad. Hier reed hoog bezoek de stad binnen, om feestelijk ontvangen te worden. Ooit sloten op de poort stadsmuren aan, waar nu nog fragmenten van resten.

Koninklijke symbolen bespeur je op verschillende plekken langs de route. Zo prijkt op de poorten een adelaar met kroontje, het wapenschild van Polen, en schittert op de torenspits van het Stadhuis, precies tussen de Langstraat en Lange Markt in, een verguld figuurtje van koning Sigismund II August die een windvaan vasthoudt.

Eenmaal de Gouden Poort door, slenterend door de ulica Długa, zou je haast denken dat je in een Nederlandse stad loopt.

Gdańsk lijkt inderdaad op steden als Amsterdam of Deventer, maar de gevels zijn uitbundiger en de kleuren, veelal pasteltinten, bonter dan we bij ons gewend zijn. De driekwart kilometer lange weg, van Gouden tot Groene poort, is voetgangersgebied, en je brengt er kuierend makkelijk een middag door.

Nederlandse invloeden

De Koninklijke Weg, die de bloeitijd van de Hanze weerspiegelt, was bedoeld om te pronken. Een lading architecten en beeldhouwers (van afkomst) uit de Lage Landen leverde daaraan een bijdrage.

Zo is Gdańsk de stad van de familie Van den Blocke, die goed was voor het ontwerp van een flink deel van zijn monumenten.

Zeker langs de Koninklijke Weg staan veel bouwsels van hun hand. Vader Willem verfraaide de Hoge Poort en zoon Abraham tekende de Gouden Poort.

De laatste ontwierp ook de façade van het Artushof, en de Neptunusfontein ervoor. Willem van den Blocke was in 1569 als mennoniet, een doopsgezinde, Antwerpen ontvlucht vanwege de vervolging in de katholieke Zuidelijke Nederlanden, en had een veilige haven gevonden in het tolerante en welvarende Gdańsk.

Drie blikvangers

Bij de meeste panden langs de route loont het vanwege de vrolijke aanblik en sierlijke gevels om even de pas in te houden, maar een drietal mag je niet overslaan.

Met je rug naar de Gouden Poort zie je aan de rechterzijde op nummer 12 Dom Uphagena, het Uphagenhuis, een achttiende-eeuws woonhuis dat bezocht kan worden. Links op nummer 46 bevindt zich het imposante Ratusz, het Stadhuis van de Główne Miasto, Centrale Stad, en vlak ernaast op de nummers 43-44 de Dwór Artusa, het Artushof.

Alle drie de gebouwen maken deel uit van het Historisch Museum van Gdańsk.

Het Uphagenhuis

Het pastelrode koopmanshuis behoorde van 1775 tot 1910, het jaar waarin het pand in een museum veranderde, toe aan de invloedrijke familie Uphagen. Johann Uphagen, handelaar, boek- en kunstverzamelaar, kocht het pand in 1775 aan.

Zijn Vlaamse voorouders waren in de zestiende eeuw uitgeweken naar de kuststad aan de Oostzee. Aan de Langstraat stichtte hij een collectie, verzamelde ruim veertienduizend boeken en liet hij zijn woning smaakvol inrichten.

In 1793 legde de patriciër zijn werk als raadslid neer, wat de bekroning van zijn inzet voor de stad was geweest, als protest tegen de inlijving van Gdańsk bij Pruisen tijdens de Tweede Poolse Deling. Zijn naam prijkt op een tram in de stad.

Het Uphagenhuis is boeiend voor wie een beeld wil krijgen van het dagelijks leven van een welgestelde koopman in de achttiende eeuw. De indeling en inrichting van het pand zijn onaangeroerd gebleven sinds de tijd dat Johann er leefde.

Stadhuis van de Centrale Stad

Halverwege de Koninklijke Weg staat een bakstenen bouwwerk dat de Langstraat en Lange Markt in tweeën snijdt.

Het Ratusz, Stadhuis, is in de stad niet het enige in zijn soort, maar wel het oudste. In de vroege middeleeuwen stond er op deze plek een Kantor, een regionaal hoofdkwartier van de Hanze. Dat maakte plaats voor een raadhuis dat vanwege de groeiende stad steeds van uiterlijk en omvang veranderde.

Het huidige Gdańsk bestond vroeger uit een aantal losse stadjes, zoals wel meer Poolse steden. Krakau bijvoorbeeld, bestond oorspronkelijk uit vier steden: de Oude Stad, Joodse stad Kazimierz, Kleparz en ‘Oostenrijkse’ stad Podgórze; Warschau uit een Oude Stad en Nieuwe Stad en een hele hoop ministadjes.

Het Stadhuis aan de Langstraat was het Stadhuis van de Główne Miasto, de Centrale Stad. Ooit heette dit de Nieuwe Stad, een naam die door de eeuwen heen veranderde in Centrale Stad of Hoofdstad.

Door een gracht gescheiden, grensde de Oude Stad eraan, een stadje met zijn eigen stadhuis.

Een brand legde in 1556 een deel van het Stadhuis in de as. Bij het herstel van het gotische gebouw besloot men om in de stijl van het (Vlaamse) maniërisme, de late renaissance, te bouwen. Niet lang daarna werd het vergulde figuurtje van de Poolse koning op de torenspits geplaatst.

Binnen drukte Isaak van den Blocke, een andere zoon van Willem, zijn stempel op het interieur.

Het topstuk is het door hem geschilderde plafond van de Rode Zaal: 25 olieverfschilderijen illustreren de burgerlijke deugden. In het midden hangt De Apotheose van Danzig, waarop de stad wordt afgebeeld als ideaal – wat het in die tijd eigenlijk ook was.

Inspiratie voor de versiering van de Rode Zaal kwam van het Dogepaleis in Venetië, ook zo’n machtige, zeevarende stad.

De Vlaamse architect en vestingbouwer Antonius van Obbergen overzag de renovatie van het interieur. Van Obbergen, die in 1586 verhuisd was naar Gdańsk, ontwierp ook samen met Abraham van den Blocke het Stadhuis van de Oude Stad, dat een eindje verderop, richting het noorden, gelegen is.

Je kunt in het Stadhuis de toren beklimmen. Van daaraf springt de grootse Mariakerk, gelegen aan de schattige Mariastraat, het meest in het oog, een van de grootste bakstenen kerken ter wereld.

Meteen na het Stadhuis begint de Lange Markt, hier begint de straat breder te worden.

Het Artushof

Aan dezelfde kant van de straat staat een paar meter verderop een opvallend gebouw met sierlijke, hoge ramen en ranke pilaren. Het Artushof, waarvan Abraham van den Blocke de gevel hielp te verfraaien, brengt de bezoeker het meest in aanraking met de Hanzetijd.

Hier kwamen plaatselijke notabelen bijeen voor handel en vertier. De naam ontleent het gebouw aan de legende van koning Arthur. De rijke handelaren koketteerden graag met de riddercultuur, want hoewel de kooplui puissant rijk waren, van adel waren ze (meestal) niet.

Binnen is elke vierkante meter gebruikt en staat het tjokvol met artefacten. Vooral de van het plafond hangende, gedetailleerde modellen van schepen zijn schitterend.

Fontein van Neptunus

Abraham van den Blocke verfraaide niet alleen het Artushof, ook het monument ervoor is van zijn hand.

Pal voor de ingang staat, compleet met drietand, de Romeinse god van de zee. De iconische Fontanna Neptuna, Neptunusfontein, laat de innige band tussen stad en zee zien. Fantasierijke zeewezens kronkelen om zijn voeten, en eentje houdt behendig zijn staart voor Neptunus’ schaamstreek.

Op het smeedijzeren hek rondom de fontein zitten twee vergulde adelaren, symbool van de Poolse kroon, die vanaf 1634, een jaar nadat de fontein werd geplaatst, tot nu bijna onafgebroken het hek sieren. Alleen tijdens de Tweede Wereldoorlog, en de jaren vlak ervoor, verdwenen ze uit het straatbeeld, in een poging van de nazi’s om Poolse symbolen te wissen.

De Koninklijke Weg wordt afgesloten door een onderdoorgang: de Groene Poort.