Strand van Sopot bij Gdańsk

Even ten noorden van Gdańsk ligt, tussen de oude Hanzestad en Gdynia in, het stadje Sopot. Vanaf de Oude Stad van Gdańsk is het elf kilometer naar de badplaats. Die afstand is ook volledig over het strand af te leggen.

Sopots historie valt terug te voeren tot de eerste vermelding in 1283, maar het stadje had zijn officieuze geboorte in de tijd dat Napoleon Bonaparte over het Europese continent raasde.

Jean Haffner, arts in Napoleons Grand Armée

De Franse Jean Georg Haffner diende in de Grande Armée, die zich vanaf 1810 in Polen verzamelde, om vandaaruit, via Kaunas en Vilnius (nu in Litouwen), Rusland binnen te vallen.

Gdańsk was een belangrijke uitvalsbasis waar een enorme hoeveelheid artillerie, munitie en proviand voor de campagne werd opgeslagen. Haffner kwam in 1808 aan in de havenstad, door Napoleon de ‘Boulevard du Nord’ genoemd.

Daar huwde hij nog in hetzelfde jaar een rijke weduwe – hij voelde zich er snel thuis. Van de Franse gouverneur van Gdańsk, generaal Jean Rapp, een schoolvriend van Haffner, kreeg hij de opdracht om in de wijk Brzeźno een badcomplex te beginnen.

Napoleon wilde de Russen dwingen zich te houden aan de continentale, door hem opgelegde, coalitie tegen Engeland.

Zijn plan deed de Polen dromen van een vrij land, vrij van verdrukking door Pruisen, Oostenrijk en Rusland. Veel Polen, zo’n honderdduizend man, sloten zich bij het leger aan. De Poolse lansiers, die erom bekend stonden zich met doodsverachting in de strijd te storten, verloren nooit een slag.

Na jaren van voorbereiding begon de Grande Armée in 1812 aan de mars richting Moskou.

En hoewel de stad werd ingenomen door de inmiddels flink uitgedunde troepen, mocht het niet baten. De campagne liep uit op een catastrofe, Napoleon had geen rekening gehouden met de enorme afstanden, de onverharde wegen en barre winter. Bevroren en uitgeput trok het leger zich in wanorde terug.

Generaal Rapp slaagde erin Gdańsk nog bijna een jaar te verdedigen, totdat hij tot overgave werd gedwongen.

Toen de laatste soldaten van de Grande Armée zich in 1814 definitief uit de havenstad terugtrokken, bleef Haffner achter met vrouw en kind. Ditmaal kreeg hij in 1823 van de Pruisische autoriteiten, Gdańsk was weer in Pruisische handen gevallen, toestemming om in Sopot een kuuroord te openen. Uit eigen zak betaalde hij de bouw van een kurhaus. Hij plantte bomen en zorgde voor de aanleg van een park.

Na zijn dood namen erfgenamen het stokje van Haffner over. De Fransman zou het succes van zijn levenswerk niet meer meemaken: tientallen jaren later kwam de badplaats pas echt tot bloei.

Een oud stationnetje

In etappes werd Sopot via het spoor met andere steden verbonden. Het treinstation, dat in 1870 werd geopend, hielp de badplaats te populariseren.

Waar in 1842 iets meer dan duizend toeristen de badplaats wisten te vinden, waren dat er rond 1900 al tien keer zoveel.

Het station werd tijdens de Tweede Wereldoorlog verwoest door het oprukkende Rode Leger. De communisten zetten er een functioneel, socialistisch-realistisch gebouw neer. In 2010 is het volledig gemoderniseerd en kreeg het perron zijn negentiende-eeuwse karakter terug.

Het Scheve Huisje

Wie vanaf het station de hoofdstraat, de ulica Bohaterów Monte Cassino, door de Polen tot ‘Monciak’ verkort, afstruint richting de kust, herkent de stijl van een vroeg twintigste-eeuwse badplaats. De brede, groene straat is een en al winkel, café en restaurant.

Onderweg is het de moeite waard om aan de Monciak even de Krzywy Domek, Scheve Huisje, in te duiken, om wat te eten en te drinken of om binnen de piepkleine boekhandel te bezoeken.

Na een poos loopt de weg omlaag richting de kust, om eerst uit te komen op een vlakte en vervolgens op een plein, Skwer Kuracyjny. Vandaar ren je naast de pier zo de zee in, die meestal spiegelglad is – de Oostzee kent geen eb en vloed.

Aan je rechterzijde zie je een vuurtoren, die eigenlijk geen vuurtoren is. Om een onooglijke schoorsteen, die uit de stookruimte voor verwarmde baden stak, niet te laten opvallen in de omgeving, werd eromheen de façade van een vuurtoren gedrapeerd. Bovenin is een uitkijkplatform, waar je een fraai uitzicht hebt op het strand en de lange pier.

Aan je linkerhand zie je één van de twee blikvangers van het strand van Sopot: een majestueus gebouw met een rood dak en twee vleugels, dat zich langs de kust uitstrekt.

Grand Hotel

In 1927 opende in de badplaats een hotel in neobarokke stijl, het Grand Hotel, dat qua ligging en uiterlijk doet denken aan het Scheveningse Kurhaus en de gevel aan de rivierzijde van het Koninklijk Paleis in Warschau.

Het hotel ligt pal aan het strand. Als je er overnacht dan hoef je voor een frisse duik geen weg over te steken, slechts de oprijlaan en een haag witte parasols voorbij.

Het Grand Hotel heeft een bont gezelschap van gasten mogen verwelkomen. Adolf Hitler blafte er zijn bevelen in september 1939, tijdens de invasie van Polen. Zanger Prince sliep er, evenals schrijver en Nobelprijswinnaar Czesław Miłosz. Recent waren popsterren als Shakira en The Weeknd er te gast.

In de communistische tijd was de oprijlaan van het Grand Hotel een van de weinige plekken in Polen waar je luxe bolides kon spotten, en nu eens geen in het Oostblok gefabriceerde auto’s als Trabant, Wartburg of Poolse Fiat.

In een vleugel van het hotel zat een casino waar playboys aan de roulettetafel fortuinen vergokten, wat bijdroeg aan het extravagante imago van Sopot.

Een cultureel kuuroord

Haffner was zijn tijd vooruit, overtuigd als hij was van de geneeskrachtige eigenschappen van mineraalwater. En nog altijd heeft Sopot een reputatie hoog te houden als kuuroord.

Vrijwel elk vier- en vijfsterrenhotel beschikt over een spa of wellness, die ook door niet-hotelgasten te gebruiken is.

In het kielzog van de spa-cultuur ontstond een levendige culturele scene. De reputatie van de badplaats snelde voort, en al gauw kwamen mensen niet alleen voor de baden, maar ook voor de pret.

Dat kreeg een extra dimensie toen een paardenrenbaan en later het casino geopend werden. Avonturiers op zoek naar vertier wisten Sopot en masse te vinden.

De verfijnde reiziger kwam ook aan bod.

In het midden van de beboste heuvels achter Sopot bevindt zich de Opera Leśna, Bosopera, uit 1909, dat bestaat uit een amfitheater met plaats voor ruim vijfduizend toeschouwers. In de concertbak is ruimte voor een voltallig orkest van honderd man.

Regelmatig vinden er in de open plek in het bos, vermaard om zijn akoestiek, (klassieke) concerten plaats.

Een van de vaste partners van de Opera Leśna is het Sopot Filharmonisch Kamerorkest. Jaarlijks terugkerende evenementen zijn de Sopot Classic, het Jazz festival en het Sopot Songfestival, dat sinds 1961 wordt gehouden. Total Touch, waarvan Trijntje Oosterhuis de stem was, won nog met de onvergetelijke hit Nobody Else’s Lover de editie van 1997.

Langste houten pier van Europa

De andere blikvanger in Sopot is de pier, de Molo, die het verleden eer aandoet. Het houten bouwsel is in etappes neergezet. Haffner gaf de aanzet ervoor; zijn versie was iets meer dan dertig meter lang. Over de jaren heen werd er steeds een stukje bijgeplakt. Inmiddels strekt hij een halve kilometer de zee in en is daarmee de langste houten pier in Europa.

De uitgestrekte steiger leent zich goed voor wat heerlijke flaneren in de stijl van het interbellum.

Het is niet moeilijk je in te beelden dat hier vroeger dames in hoepelrok met een parasol in de hand wandelden. Het wemelt er van de meeuwen, die zo tam zijn dat ze uit je hand eten. Op zee dobbert een heuse kolonie zwanen.

Kijk je vanaf de Molo naar het strand, dan word je getrakteerd op een weids aanzicht over de baai en de groene heuvels achter Sopot. Verderop zie je het strand van Gdynia liggen.

In de zomer worden op de pier openluchtfilms vertoond, maar in elk jaargetijde is een bezoek de moeite waard – in de winter is de entree gratis. Een wandeling langs het strand biedt ruime mogelijkheid tot het drinken van een cocktail in de zomer of een warme chocomel in de winter.

Sopot onder de nazi's

In Gdańsk weerspiegelde de partijpolitiek die van Duitsland, wat betekende dat in de jaren dertig ook daar de nazi’s opkwamen en het, slechts enkele maanden na de machtsovername in Duitsland, in de Hanzestad voor het zeggen kregen.

Dat ging ook in Sopot (Duits: Zoppot) gepaard met nazipropaganda.

Voor en tijdens de Tweede Wereldoorlog waren het vooral Duitsers die in ‘hun’’ Zoppot paradeerden, te midden van enorme hakenkruisvlaggen aan strandtenten en kleinere exemplaren op zandkastelen.